Współczesne polsko-francuskie traktaty bilateralne w aspekcie bezpieczeństwa

Współczesne polsko-francuskie traktaty bilateralne w aspekcie bezpieczeństwa

Franciszek Ksawery Kucia

Od początku swego istnienia III Rzeczypospolita Polska (RP) starała się kreować pozytywne stosunki dyplomatyczne z V Republiką Francuską (RF). Formalnym wyrazem tych wysiłków było zawarcie „Traktatu o przyjaźni i solidarności między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską” 9.04.1991 r. Wraz z dniem 9.05.2025 r. podpisano nową umowę w Nancy. „Traktat o wzmocnionej współpracy i przyjaźni między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską” ma zastąpić wcześniejsze porozumienie i wprowadzić relacje polsko-francuskie na wyższy poziom. Rozszerzenie współpracy obu państw ma także dotyczyć kwestii bezpieczeństwa. Wnioski z treści badań tychże dokumentów dały lepszy wgląd w to, jak budowany jest wspólny system bezpieczeństwa Polski i Francji.

Przedmiotem badań są relacje polsko-francuskie na płaszczyźnie bezpieczeństwa narodowego. Problemem badawczym artykułu jest jakość tychże relacji, analizowana także porównawczo z relacjami innego państwa – Grecji. Aktualne stosunki grecko-francuskie w zakresie bezpieczeństwa zostały wybrane jako punkt odniesienia ze względu na liczne podobieństwa do sytuacji relacji polsko-francuskich. Grecja jak i Polska są sojusznikami Francji w NATO i nie granicząc z nią mają połącznia morskie. Oba państwa są słabszymi potęgami od Francji, są państwami granicznymi sojuszu, a zarazem posiadają napięte relacje z sąsiadami (Polska – Rosja i Białoruś, Grecja – Turcja). Grecja zawarła z Francją „Accord Entre Le Gouvernement De La République Française Et Le Gouvernement De La République Hellénique Pour L’établissement D’un Partenariat Stratégique De Coopération En Matière De Défense Et De Sécurité” (w skrócie – Umowa o Grecko-Francuskim Partnerstwie Strategicznym), która jest podobna do Traktatu z Nancy w zakresie samego bezpieczeństwa. Równocześnie należy zaznaczyć, iż istnieje Partnerstwo Strategiczne Polsko-Francuskie z 2008 r., lecz nie zostało wzięte pod uwagę gdyż jego przepisy pokrywają się z nowym Traktatem z 2025 r. i posiada inny zakres postanowień niż jego grecki odpowiednik.

Celem pracy jest zbadanie czy V Republika Francuska kształtuje relacje w zakresie bezpieczeństwa z III Rzeczpospolitą Polską w sposób partnerski? Postawiono hipotezę, iż Francja buduje relacje z Polską o charakterze podmiotowym. W artykule zastosowano jakościową metodę analizy treści dokumentów i źródeł internetowych. Tłumaczenie z języka francuskiego zostało dokonane samodzielnie.

Wstępy traktatów

         „Traktat o przyjaźni i solidarności między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską” z 9.04.1991 r. posiada zwięzłą formę w postaci dwunastu artykułów. We wstępie wyrażone zostały chęci rozwijania współpracy między państwami oparte na wspólnych wartościach demokratycznych i solidarności europejskiej. Umacnianie Wspólnot Europejskich było opisane jako sprawa największej wagi dla nie tylko Europy, ale i świata. Ponadto wspomniano o realizacji tejże współpracy na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych (KNZ) i norm prawa międzynarodowego, które z niej wynikają, a także na podstawie ustaleń Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE). Nie był wymierzony w żadną ze stron trzecich[1].

Nieobowiązujący jeszcze Traktat z 2025 r. jest znacznie bardziej rozbudowany posiadając 19 artykułów o szerszej treści. We wstępie podano te same przyczyny zawarcia Traktatu co w poprzedniej umowie, ale dodatkowo rozbudowane. Podkreślone zostały role Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) i Strategicznego Partnerstwa z 28.05.2008 r. jako wspólne fundamenty bezpieczeństwa. Bezpośrednio określono zagrożenie dla bezpieczeństwa w postaci Federacji Rosyjskiej. Dodano też wzniosłe zdania o wspólnej solidarności na przestrzeni wieków, walce z totalitarnymi reżimami i sugestię by Unia Europejska (UE) brała inspirację z tego Traktatu. Przy końcu zaznaczono, iż ochrona środowiska jest nieodłączna od rozwoju i sprawiedliwości społecznej. Patetyczny charakter wstępu wieńczy stwierdzenie, iż Traktat ten wznosi relacje polsko-francuskie na następny poziom przygotowując oba kraje i całą Europę na wyzwania XXI wieku[2].

Wprowadzenie do „Accord Entre Le Gouvernement De La République Française Et Le Gouvernement De La République Hellénique Pour L’établissement D’un Partenariat Stratégique De Coopération En Matière De Défense Et De Sécurité” z 28.09.2021 r. jest zwięzłe i powołuje się na większą ilość dokumentów międzynarodowych. Składają się na nie KNZ, Traktat z Maastricht, NATO, NATO SOFA, a także wcześniejsze deklaracje w sprawie obronności i bezpieczeństwa (z 2008 r.), i partnerstwa strategicznego (z 2015 r.), które ta umowa miała bezpośrednio realizować. Krótko zaznaczono wspólne wartości demokratyczne i wolnościowe, zarazem wyraźnie opisano celowość tejże umowy polegającą na zwiększeniu suwerenności całej Europy, ochrony swojej integralności i nienaruszalności granic[3].

Postanowienia „Traktatu o przyjaźni i solidarności między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską”

            Art. 1. zobowiązał Rzecząpospolitą Polską i Republikę Francuską do poszerzania wzajemnych stosunków dyplomatycznych w duchu solidarności i przyjaźni. Nawiązywanie współpracy miało odbywać się na różnych szczeblach przez sieci dwustronnych kontaktów, pozwalając na podejmowanie wspólnych działań. W razie potrzeby strony miały zawiązywać inne umowy, aby wprowadzać postanowienia tego Traktatu. Art. 2. zobowiązywał do budowy wspólnej, pokojowej i solidarnej Europy, poprzez dwu- i wielostronne porozumienia polityczne. Celem obu państw miało być doprowadzenie do rozwoju wspólnoty prawa, demokracji i jedności Europy, która to w przyszłości mogłaby przybrać formę konfederacji. Równocześnie RF obiecała sprzyjać Polsce w tworzeniu stosunków z Wspólnotami Europejskimi popierając jak najszybsze zawarcie umowy stowarzyszeniowej między nimi, a RP, jak tylko wymagane warunki zostałyby spełnione[4].

            Kolejny artykuł przykazuje kontynuację zrównoważonego rozbrojenia z broni konwencjonalnych w ramach KBWE. Strony pokładały wiarę, iż taki proces będzie służył zwiększeniu stabilności, zaufania, bezpieczeństwa i utrzymaniu pokoju na kontynencie. Współpraca miała zaowocować utworzeniem struktur zwiększających skuteczność procesu KBWE. Art. 4. wprowadził wzajemne konsultacje w sprawach istotnych wydarzeń międzynarodowych, w szczególności dotyczących rozbrojeń i stosunków Polski z Wspólnotami Europejskimi. Z tego powodu ministrowie spraw zagranicznych mieli spotykać się przynajmniej raz do roku, a przedstawiciele ministerstw spraw zagranicznych (w roboczych celach) minimum dwa razy w roku. Dodatkowo ministrowie kompetencyjni odpowiedzialni za poszczególne współprace mieli spotykać się raz w roku. W przypadku, gdy dla jednej ze stron powstałaby sytuacja (na terenie Europy) stwarzająca zagrożenie dla pokoju, naruszająca go bądź podważająca zasadnicze interesy bezpieczeństwa tej strony, możliwe były bezzwłoczne konsultacje. Na ich wskutek RF i RP usilnie miałyby się starały przyjąć wspólne stanowisko na temat pokonania takowej sytuacji[5].

            Następny artykuł rozwijał szerzej współpracę gospodarczą i finansową. Postanowienia dotyczyły m.in. wprowadzania mechanizmów gospodarki wolnorynkowej, wprowadzania RP do międzynarodowych struktur finansowych i francuskich starań o rozwiązanie problemu polskiego zadłużenia. Oba kraje miały działać na rzecz zwiększenia udziału francuskiego kapitału w polskiej gospodarce. Art. 6. postanawiał umacnianie współpracy w obrębie nauki, techniki, oświaty i kultury, a art. 7., iż państwa były świadome wagi ochrony środowiska i miały współpracować ze sobą w tym temacie[6].

Art. 8. zapewniał praktyczną realizację postanowień Traktatu. RP i RF miały się konsultować w sprawie programów realizujących wszelką współpracę, a te zaś miały określać działania, zasady, warunki i ich okres. Ocena wykonywania programów miała być sporządzana przez kompetentnych przedstawicieli stron. Kolejny artykuł zakładał współdziałanie parlamentów i ich parlamentarzystów, a także lokalnych społeczności, organizacji politycznych i społecznych. Art. 10. nakazywał stworzenie warunków do swobodnego przemieszczania się między krajami i rozważenie zniesienia obowiązku wizowego obu stronom dla wsparcia kontaktów osobistych i wymiany osobowej. Art. 11. oznajmiał, iż Traktat nie był wymierzony w nikogo i niczym nie naruszał interesów państw trzecich. Ostatni art. 12. zwierał szczegóły ratyfikacji, wymiany dokumentów i trwania Traktatu. Został on zawarty na 10 lat i był przedłużany samoczynnie o 5 następnych, jeśli którakolwiek ze stron nie powiadomiłaby przynajmniej rok przez wygaśnięciem o zerwaniu Traktatu[7].

Traktat był zawierany podczas gdy nowopowstała III Rzeczpospolita Polska przechodziła transformację ustrojową i olbrzymi kryzys gospodarczy, równocześnie zmagając się ze znacznym problemem zadłużenia. Równocześnie w trakcie zbliżającego się samorozwiązania Układu Warszawskiego w lipcu 1991 r. stała w obliczu nadchodzącej formalnej neutralności. Francja zadeklarowała pomoc w transformacji i obsłudze zadłużenia Polski w zamian za korzyści inwestycyjne. Nie można wykazać jak Traktat wpłynął na negocjacje Polski z instytucjami międzynarodowymi. Jednakże Polska zdołała zawrzeć 21.04.1991 r. „Protokół uzgodnień w sprawie redukcji i reorganizacji zadłużenia Rzeczypospolitej Polskiej” z Klubem Paryskim, którego stroną jest Francja[8]. Zagraniczne inwestycje umożliwiły napływ kapitału i technologii, jednakże stanowiły także zagrożenie dla zdolności produkcyjnych i uzależniały gospodarkę od obcych inwestorów. Warto napomnieć, iż ówczesne Wspólnoty Europejskie oferowały otwarte rynki, swobodę przepływu towarów i realną współpracę gospodarczą. Z tego powodu umowa ta była pisana z myślą o przystąpieniu do tychże struktur.

Traktat wpływał na bezpieczeństwo narodowe tylko poprzez zapisy rozbrojeniowe. W nowej sytuacji geopolitycznej tak rozbudowane siły zbrojne odziedziczone po Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) mogły faktycznie stać się zbędnym obciążeniem, jednakże inne aspekty bezpieczeństwa militarnego ani wewnętrznego nie zostały w ogóle poruszone. Tematy te zaniedbano uznając, iż potrzeby likwidowania wszelkiego zagrożenia bezpieczeństwa zostaną zaspokojone samą przyszłą obecnością w strukturach Wspólnot Europejskich i działalnością KBWE. Postanowienie o corocznym spotykaniu się ministrów spraw zagranicznych nie było ściśle realizowane między 1994-1996, 2014-2016, 2019-2021 i 2022-2024 r. Ponadto 23 na 67 spotkań odbytych po ratyfikacji Traktatu odbywało się w ramach Trójkąta Weimarskiego. Zapis o spotykaniu się ministrów kompetencyjnych mogli wypełniać tylko ministrowie ds. europejskich, ale nie innych resortów[9]. W domenie publicznej nie funkcjonują informacje o spotkaniach roboczych, ani nie ma żadnej formy sprawozdań z odbytych, jakichkolwiek innych spotkań. W zamian miały miejsce konsultacje międzyrządowe, lecz nie odbywały się one w wyniku Traktatu. Oprócz wspomnianych spotkań/konsultacji nie zawiera żadnych wymiernych postanowień, a więc posiada charakter deklaratywny. Jednak w przeciągu lat zdołano podpisać pomniejsze umowy dotyczące współprac. Przykładem może być „Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Francuskiej o współpracy w dziedzinie kultury i edukacji” z 22.11.2004 r[10].

Postanowienia „Traktatu o wzmocnionej współpracy i przyjaźni między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską”

Przez art. 1. postanawia się coroczny szczyt pod przewodnictwem Prezesa Rady Ministrów RP i Prezydenta FR, w którym mają uczestniczyć członkowie rządów. Szczyt ten ma nadawać podstawowe, polityczne ramy współpracy i dialogu między stronami. Ma się on odbywać na przemian w Polsce i we Francji. Sekretarze Generalni (lub ich odpowiednicy), w imieniu MSZ,  mają monitorować wprowadzanie Traktatu w życie i stosowanie wytycznych ustalonych na szczycie. W celu promocji współpracy strony będą mogły ustanowić inne formy dialogu zorganizowanego, w zależności od kwestii nawet w obrębie wielu ministerstw. Ministrowie spraw zagranicznych mają czuwać nad realizacją strategicznych kierunków rozwoju stosunków dyplomatycznych i wieloletnich planów działania. Za poszczególne projekty odpowiedzialni będą właściwi ministrowie. Aby skutecznie realizować postanowienia Traktatu strony będą mogły podejmować dodatkowe działania, wszelkie formy konsultacji z udziałem ministrów, parlamentarzystów, społeczeństwa obywatelskiego, a nawet przedsiębiorców. Ponadto strony regularnie mają prowadzić wymianę i spotkania urzędników administracji państwowej oraz słuchaczy szkół przygotowujących do służby cywilnej[11].

W art. 2. omawia się szeroko współpracę w ramach i na rzecz Unii Europejskiej. Na wstępie strony deklarują, iż wspólny rozwój w ramach UE odgrywa strategiczną dla nich rolę i będą gotowe na powzięcie większej odpowiedzialności za bezpieczeństwo Europy i jej sąsiedztwo. Będą miały tego dokonać przez umocnienie europejskiego filaru NATO. Następnie oba państwa zobowiązują się do zapewnienia poszanowania wartości określonych w Traktacie o Unii Europejskiej (TUE) takich jak demokracja, praworządność, prawa człowieka oraz wzmocnienia odporności skonsolidowanej demokratycznie UE przez instrumenty, które ją chronią i wdrażają. Unia Europejska, na którą strony mają pracować ma być: silniejsza, bezpieczniejsza, bardziej suwerenna, demokratyczna, dostatnia, konkurencyjna i zjednoczona. Ponadto państwa mają zapewniać ochronę swoim obywatelom, bronić swoich wartości i interesów oraz wzmocnić bezpieczeństwo, szczególnie granicy zewnętrznej UE oraz gospodarcze. Obie strony mają dążyć do transformacji ekologicznej i cyfrowej, a także wzmocnienia zdolności do innowacji w ważnych sektorach przyszłościowych dla siebie i UE. Europejska przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości ma być pogłębiana wraz ze wzmacnianiem spójności i bezpieczeństwa społeczeństw. Rozszerzanie UE ma być dla stron geostrategiczną inwestycją w pokój i dobrobyt, dlatego strony mają współpracować na jego rzecz i przeprowadzać potrzebne dla funkcjonowania Unii reformy. Państwa mają wspierać inicjatywy promujące transparentność, partycypację obywateli w unijnych procesach decyzyjnych, konsolidacje demokracji i debaty o Unii, szczególnie z przedstawicielami społeczeństw obywatelskich. Działania te będą miały zwiększyć poczucie przynależności do UE. Na szczeblu politycznym i wyższych urzędników strony mają odbywać konsultacje, przede wszystkim przed ważnymi spotkaniami w ramach UE, aby wypracować wspólne stanowisko w kwestiach wzajemnego zainteresowania. W przypadku kwestii dot. fundamentów i przyszłości UE strony będą miały odbywać ścisłe konsultacje. Spotkania te mogą być prowadzone w składzie Trójkąta Weimarskiego, z udziałem Republiki Federalnej Niemiec. Strony mają współpracować przy tworzeniu ram bezpieczeństwa dla kontynentu w ramach Europejskiej Wspólnoty Politycznej[12].

Art. 3. ma ustanawiać współprace na gruncie polityki zagranicznej, poczynając od zobowiązania do utrzymania lub przywrócenia międzynarodowego pokoju. Wysiłki stron mają wzmocnić poszanowanie dla norm prawa międzynarodowego i zachować globalne dobra publiczne. Strony mają się konsultować, głównie za pomocą ministrów spraw zagranicznych, szczególnie przed znaczącymi wydarzeniami i w trakcie kryzysów międzynarodowych, ażeby ustalić wspólne stanowisko w sprawach polityki zagranicznej. Podobnie, regularnie mają konsultować się urzędnicy wyższych szczebli MSZ, przedstawiciele stałych przedstawicielstw przy organizacjach międzynarodowych i placówkach dyplomatycznych stron w państwach trzecich dzieląc się swoimi analizami. Oba państwa mają starać się wypracować wspólne stanowiska w szczególności do istotnych dla nich i UE regionów: „wschodniego sąsiedztwa”, Afryki, Arktyki, Azji i Pacyfiku. Następnie strony mają rozwijać wspólne inicjatywy na forum europejskim i międzynarodowym dla pielęgnowania polityki pamięci. Będzie mieć to na celu zwalczanie antysemityzmu oraz upamiętnianie ofiar reżimów totalitarnych i autorytarnych. Dodatkowo strony mają wspierać odpowiedzialne zarządzanie platformami medialnymi, a w tym walkę z dezinformacją i przemocą w Internecie. RP i RF mają prowadzić regularną wymianę dyplomatów i podejmować wspólne działania w obszarze edukacji i kształcenia[13].

Kwestia bezpieczeństwa państwa pod kątem obronności zawarta jest w art. 4. Strony mają promować współpracę i komplementarność między UE, a NATO i podkreślają iż Europa musi być lepiej wyposażona aby móc samodzielnie podejmować działania. Strony mają udzielić sobie nawzajem pomocy, także środkami wojskowymi, w przypadku zbrojnej napaści na jedną ze stron zgodnie z art. 51. KNZ, ale równocześnie pomoc ta będzie realizowana stosownie do zobowiązań wynikających z art. 5. NATO i art. 42. ust. 7. TUE[14]. Strony mają dążyć do stworzenia wspólnej kultury strategicznej dlatego mają prowadzić coroczne dialogi strategiczne i konsultacje, szczególnie z udziałem ministrów spraw zagranicznych i obrony, ale też między szefami sztabów generalnych i krajowymi dyrektorami do spraw uzbrojenia. W ramach tychże dialogów strategicznych strony mają sporządzić program dotyczący współpracy we wszystkich istotnych obszarach objętych w art. 4., a do wykonywania wszystkich postanowień artykułu mają powołać odpowiedni mechanizm. Poza tym strony mają wzmacniać interoperacyjność swoich sił zbrojnych przez organizowanie wspólnych ćwiczeń, misji, operacji rozmieszczania sił w regionach strategicznych dla bezpieczeństwa Stron oraz poprzez udział w wielonarodowych strukturach wojskowych, a także przez wymianę oficerów między dowództwami krajowymi oraz w ramach szkolenia i kształcenia wojskowego. Strony mają kontynuować i pogłębiać współpracę w dziedzinie uzbrojenia, badań i rozwoju nowych technologii (także podwójnego zastosowania) oraz w zakresie badania i wykorzystywania przestrzeni kosmicznej. Współpraca ta ma opierać się zwłaszcza na realizacji wspólnych projektów w domenach lądowej, morskiej, powietrznej, kosmicznej i w cyberprzestrzeni. Dodatkowo strony mają promować współpracę między swoimi przemysłami zbrojeniowymi wykorzystując synergię, zwiększając konkurencyjność oraz wzmacniając potencjał krajowych baz przemysłowych oraz Europejskich Baz Technologiczno-Przemysłowych Sektora Obronnego (EDTIB). Strony mają wspierać pośpieszenie UE do mobilizacji instrumentów i finansowania z myślą o polepszeniu ogólnej gotowości, zmniejszeniu jej zależności strategicznych, uzupełnieniu krytycznych braków w zdolnościach, rozwoju jej mobilności wojskowej oraz wzmocnieniu EDTIB aby wzmocnić zdolność dostarczania sprzętu w odpowiednim tempie i ilościach. Gotowość i zdolności, o których mowa tyczy się wszystkich strategicznych obszarów, w których mogą występować zagrożenia dla bezpieczeństwa (w tym hybrydowe). Strony zamierzają promować stopniowe tworzenie europejskiej preferencji poprzez nabywanie sprzętu wojskowego pochodzącego z EDTIB. Strony zobowiązują się do podejmowania inicjatyw zwiększających zdolności odstraszania i obrony w ramach instrumentów NATO, UE i Europejskiej Wspólnoty Politycznej, także w kontekście ataków hybrydowych, cyberataków i aktów sabotażu. Strony mają działać na rzecz współpracy politycznej, cywilnej i wojskowej w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, wojskowej transformacji cyfrowej, kryptografii oraz ochrony wojskowych systemów informacyjnych i łączności. Strony mają dążyć do współpracy w walce z dezinformacją i obcą ingerencją w sferę informacyjną poprzez wymianę dobrych praktyk, analiz i koordynowane reakcje na ataki informacyjne. Strony mają pogłębiać wymianę informacji we wszystkich strategicznych dziedzinach, w szczególności dotyczących głównych zagrożeń dla Europy Środkowo-Wschodniej, dla regionu euroatlantyckiego oraz dla bezpieczeństwa obu państw. Strony zobowiązują się do pogłębienia współpracy w temacie planowania polityki dotyczącej analizy ewolucji teatrów działań wojennych. Każda strona ma ułatwić tranzyt i stacjonowanie sił zbrojnych drugiej strony na swoim terytorium[15].

Następny art. 5. odnosi się do spraw bezpieczeństwa wewnętrznego. Przez niego strony zobowiązują się do realizacji i rozwijania unijnej polityki migracyjnej i azylowej na podstawie art. 78. Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)[16]. Równocześnie mają zapewnić ochronę zewnętrznej granicy UE właściwą przeciw zagrożeniom związanym z nielegalną migracją, w tym jako instrumentu działań hybrydowych. Poza tym strony zobowiązują się do wspólnego rozwijania współpracy z państwami trzecimi zgodnie z konkluzjami Rady Europejskiej. Strony mają wzmocnić integralność strefy Schengen, usprawnić jej funkcjonowanie. Ponadto mają zabiegać o wysoki poziom współpracy pomiędzy ich służbami bezpieczeństwa wewnętrznego, w szczególności w zakresie zapobiegania i zwalczania terroryzmu, zagrożeń hybrydowych, obcej ingerencji, nielegalnej imigracji, handlu ludźmi i działaniami wywrotowymi. Mają też współpracować w celu zwalczania przestępczości zorganizowanej, przede wszystkim z przemytem środków odurzających, towarów, broni i amunicji, poprzez wzajemne ułatwianie operacji rozbijających sieci lądowych i morskich szlaków przerzutu. Strony zobowiązują się walczyć z przestępstwami przeciwko środowisku, w tym nielegalnym handlem odpadami. Strony również mają współpracować dla ochrony infrastruktury krytycznej. Państwa mają wzmacniać cybernetyczny wymiar europejskiej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, i dlatego mają wzmocnić współpracę policyjną i sądową, a także prowadzić wzajemne szkolenia. Strony mają organizować spotkania między kadrami kierowniczymi właściwych organów aby wypracować wspólne podejścia do tego typu przestępstw. Toteż państwa będą miały wzmacniać współpracę służb i instytucji do spraw walki z korupcją oraz przestępstwami finansowymi i podatkowymi. Strony mają pogłębiać współpracę w walce z katastrofami naturalnymi oraz zagrożeniami chemicznymi, biologicznymi, radiologicznymi i nuklearnymi, wymieniając się wiedzą odnośnie do stosowanych technologii i zdolności. Strony zobowiązują brać udział we wspólnych działaniach, ćwiczeniach i warsztatach służb ratowniczych oraz innych właściwych podmiotów na rzecz wzmocnienia unijnego mechanizmu ochrony ludności[17].

Art. 6. zobowiązuje do wdrożenia europejskiego ładu gospodarczego i budżetowego, który ma pogodzić stabilność finansów publicznych z potrzebą inwestycji dla wzrostu gospodarczego. Strony zobowiązują się do transformacji ekologicznej i cyfrowej w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Państwa mają zmniejszyć strategiczną zależność UE przez wzmocnienie zdolności produkcyjnych, dywersyfikację źródeł dostaw, tworzenie partnerstw, budowanie rezerw i udział w europejskich projektach przemysłowych, w szczególności w Ważnych Projektach Wspólnego Europejskiego Zainteresowania (IPCEI). W tym strony będą miały wspierać spójność społeczną, gospodarczą i terytorialną w politykach europejskich i promować zrównoważony, sprawiedliwy i sprzyjający włączeniu społecznemu rozwój. Strony mają rozważyć możliwość zaistnienia wspólnych projektów inwestycyjnych i rozwojowych w państwach dotkniętych konfliktami lub przechodzących fazę odbudowy pokonfliktowej (np. Ukraina)[18].

Art. 7. ma przykazywać współpracę na rzecz ochrony środowiska i klimatu.  Art. 8. ma ustanawiać współpracę w ramach transportu i infrastruktury podwójnego zastosowania (militarnego i niemilitarnego). Art. 9. określa postanowienia dot. transformacji ekologicznej pod katem energetyki. W tym celu państwa mają współpracować na rzecz rozwoju źródeł energii odnawialnej, jądrowej i innych zero- lub niskoemisyjnych źródeł energii, bezpieczeństwa i stabilności systemu elektroenergetycznego, a także optymalizacji rynków. W tych tematach mają prowadzić coroczny dialog na wysokim szczeblu właściwych ministerstw i podmiotów. Strony wdrażają plan współpracy w dziedzinie energetyki jądrowej[19].

Art. 10. zawiera zagadnienia współpracy rolniczej, produkcji spożywczej i zdrowotnej. Art. 11. i 13. ma ustanawiać współpracę naukową i oświatową. Art. 12. ma postanawiać wsparcie dla współpracy kulturalnej i przemysłu kreatywnego. Art. 13. ma przykazywać kontynuację nauczania języka polskiego w RF i języka francuskiego w RP. Dodatkowo strony mają zachęcać do tworzenia partnerstw między szkołami w zakresie integracji społecznej, a także mają współpracować w sprawach sportu[20].

Przez art. 14. pogłębia się współpracę we wspieraniu młodzieży w projektach samorządowych, krajowych i unijnych. Strony mają rozwijać mobilność, wolontariat i promować prawa człowieka, praworządność, demokrację, wartości europejskie, równość płci, zwalczanie dyskryminacji, ochrony obrońców praw człowieka, zwalczanie manipulowania informacjami, wspierania transformacji ekologicznej oraz walki ze zmianami klimatu[21].

Art. 15. ma ustanawiać dzień 20. kwietnia Dniem Przyjaźni Polsko-Francuskiej, a art. 16., iż Traktat ten zostanie wprowadzony w życie 30 dni po tym gdy strony poinformują się wzajemnie o zakończeniu krajowych procedur wymaganych do wejścia w życie Traktatu. Pozostałe art. 17., 18., 19. zawierają postanowienia o rozwiązywaniu sporów interpretacyjnych, ewentualnych zmianach, jego obowiązywaniu i wypowiedzeniu. Traktat będzie zawarty na czas nieokreślony i zastąpi sobą „Traktat o przyjaźni i solidarności między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską” z 1991 r[22].

Traktat z formalnego punktu widzenia rozwija i umacnia dotychczasowe relacje między Polską, a Francją. Do tej pory podobne umowy Francja posiadała jedynie ze swoimi sąsiadami. Sprawia to wrażenie sytuacji korzystnej dla Polski. Jednakże duża ilość zawartych słów nie oznacza, że są one wypełnione treścią. Przepisy są nieostre, a czasem nawet pojawia się w nich nowomowa. Większość zapisów to deklaracje bądź „wsparcie dla deklarowania”. Artykuły często pokrywają się, z innymi zapisami rozrzuconymi po umowie, gdyż postanowienia nie są optymalnie zgrupowane. Z tych powodów w tekście występuje nagminna ilość redundancji.

Nieprecyzyjne przepisy z zasady działają na korzyść państwa silniejszego. Przykładowo wszelka hipotetyczna współpraca w zakresie technologii nuklearnej jest całkowicie zależna od Francji i jej warunków. Deklarowane wspólne zainteresowanie regionami Afryki, Azji, Pacyfiku, a także misje wojskowe bardziej realizują interesy państwa Francuzów, które jest obecne na każdym z tych kontynentów. W przeszłości Polska realizowała już misję w Czadzie wspierając działania i wieloletnie interesy Francji[23]. Ze względu na to, że RP nie posiada interesów wymagających użycia sił zbrojnych z daleka od metropolii to nie można oczekiwać aby RF była w stanie odwzajemnić takie wsparcie. Ponadto Traktat nakłania obie strony do współpracy w projektach zbrojeniowych, a warto pamiętać, iż pięć lat wcześniej Polska została wykluczona z projektu nowego czołgu podstawowego Main Ground Combat System (MGCS)[24]. Jedyny aspekt wojskowej współpracy, który jest realizowany to wspólne ćwiczenia lub rotacje lotnictwa. Na przykład „Pégase 25” bądź wysłanie trzech samolotów Dassault Rafale z Eskadry Myśliwskiej 2/4 La Fayette[25]. Z tych powodów należy wywnioskować, iż Polska nie była w pełni równym Partnerem dla Republiki Francuskiej. Przez ogólność Traktatu i większą ilość deklaracji potencjalnie korzystniejszych dla Francji można spodziewać się utrzymania dużej nierówności w stosunkach i traktowania niepodmiotowego.

W art. 3. deklaruje się walkę z dezinformacją i przemocą w Internecie. Jeśli powzięte do tego celu środki mają być skuteczne to musi oznaczać to cenzurę nakazaną lub prowadzoną przez państwo. Wtedy zapis ten będzie stał w sprzeczności z art. 6., według którego Internet ma być otwarty, niepodzielny i neutralny, a przede wszystkim będzie sprzeczny z Konstytucją III RP. W innym przypadku, gdy walka ta będzie opierać się o same kampanie informacyjne, można podważyć sens i potrzebę artykułu 3.

Zapis będący deklaracją państw do ochrony swoich obywateli i ich interesów jest szczególnie rażący – to jest podstawowy, najważniejszy czynnik definiujący instytucję jakim jest państwo (szczególnie nowożytne i o ustroju republikańskim) i jako tautologia nie powinien być przedmiotem takich zapewnień. Dziwny wydaje się też zapis o konsultacjach Trójkąta Weimarskiego, bo wyjątkowo w tym przepisie nie ma żadnego wyjaśnienia jaką RFN ma mieć rolę we współpracy i przyjaźni między Polską, a Francją.

Traktat sprawia wrażenie, iż są trzy strony umowy, tzn. stroną trzecią jest Unia Europejska, której poświęcono większość zapisów. Praktycznie współpraca RP i RF poza ramami UE jest nieobecna. Może to nie wybrzmiewać z tejże analizy, gdyż wiele postanowień skrócono o wzmianki o UE w celu poprawy czytelności. Poprawa integralności strefy Schengen z art. 5. także jest wątpliwa, ponieważ na przestrzeni lat 2015-2025 doszło do wprowadzania kontroli granicznych przez m.in. Niemcy czy Polskę[26].  Niepokojący jest ust. 7. art. 2. mówiący o zmierzaniu do skonsolidowanej demokracji, czyli takiej gdzie partie głoszące poglądy niedemokratyczne, stosujące się do panującego porządku prawnego nie będą mogły mieć miejsca w debacie publicznej. Zarazem ust. 4. sugeruje, iż UE jest organizacją demokratyczną z czym można polemizować.

Istotny i medialny zapis o wzajemnej, wojskowej pomocy w razie obrony przed agresorem posiada tylko walory wizerunkowe i stanowi powtórzenie już wiążących oba kraje umów. Jest tak ponieważ dopisano słowa „Pomoc oraz wsparcie będą realizowane stosownie do zobowiązań, jakie wynikają z artykułu 5 Traktatu Północnoatlantyckiego i artykułu 42 ustęp 7 Traktatu o Unii Europejskiej”. W obu tych artykułach nie ma przymusu do pomocy zbrojnej w postaci faktycznego użycia sił zbrojnych do obrony hipotetycznego sojusznika. Taki dopisek zostawia furtkę dla decydentów, taką samą jaką ma od dawna NATO i UE, aby ewentualnie nie wziąć odpowiedzialności za zobowiązania[27]. Zatem wątpliwa wydaje się teza jakoby dzięki tej umowie relacje w zakresie bezpieczeństwa miałyby zostać pogłębione.

Niezrozumiałym jest jak wspólna walka z antysemityzmem z ust. 6. art. 3. ma przyczynić się do realizowania interesów polityki zagranicznej obu państw. Szczególnie podczas gdy brakuje jakiegokolwiek zapisu o zwalczaniu nastrojów antypolskich i antyfrancuskich. Ogólny chaos umowy można też zauważyć w akronimie EDTIB/EDTiB, który nie jest pisany konsekwentnie. Wiarygodność i jakość większości Traktatu będzie można ocenić dopiero następczo, ponieważ wejdzie on w życie w nieokreślonej przyszłości (po spełnieniu warunków z art. 16.). Prawie wszystkie postanowienia zależne są od uznaniowości decydentów, a ustalenia z obowiązującego Traktatu z 1991 r. nie były w pełni przestrzegane. Na moment publikacji artykułu nie ma wiadomości o planowanych szczytach rządów państw z art. 1. Fora gospodarcze polsko-francuskie działają od 1994 r., więc przepis z art. 6. można bezpiecznie uznać za wykonywalny.

Postanowienia „Accord Entre Le Gouvernement De La République Française Et Le Gouvernement De La République Hellénique Pour L’établissement D’un Partenariat Stratégique De Coopération En Matière De Défense Et De Sécurité”

Art. 1. ustanawiał regularne konsultacje w sprawie bezpieczeństwa, obronności, przemysłu zbrojeniowego w ramach wzajemnych zainteresowań i zobowiązań wynikających z zawartych traktatów i umów[28].

Art. 2. postanawiał o udzieleniu sobie wzajemnego wsparcia, za pomocą wszystkich dostępnych, odpowiednich środków, a w konieczności także sił zbrojnych w razie zbrojnej napaści na jedną ze stron zgodnie z art. 51. KNZ[29].

W art. 3. państwa postanowiły wzmacniać Wspólną Politykę Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO) w obrębię UE. Art. 4. zobowiązał ministrów obrony i spraw zagranicznych do konsultacji odbywających się tak często jak to będzie potrzebne. Następny artykuł obligował strony do corocznych dialogów strategicznych, spotkań komitetów ds. uzbrojenia i innych spotkań technicznych na poziomie właściwych ministerstw. W art. 6. strony uściśliły zakres tematyczny dialogów strategicznych. M.in. wymienione zostały kwestie regionalne dot. Morza Śródziemnego, Bałkanów, Bliskiego Wschodu, ale i też Afryki[30].

Według art. 7. strony miały dzielić się poglądami i w miarę możliwości uzgadniać swoje stanowiska z związku z inicjatywami obronnymi UE, przy tym wykorzystując w pełni Stałą Współpracę Strukturalną (PESCO). W tym celu miały się regularnie spotykać odpowiednie komórki Ministerstw Obrony i Spraw Zagranicznych wraz ze Stałymi Przedstawicielstwami i Przedstawicielami Wojskowymi przy UE. Art. 8. w podobny sposób nakazywał regularne spotkania i wypracowywanie wspólnych stanowisk w ramach NATO[31].

Art. 9. powołał komitet, który miał spotykać się co roku aby dokonać kompleksowego przeglądu dotychczasowej współpracy obronnej i udoskonalać te relacje. W jego składzie mieli zasiadać decydenci z wyższych szczebli. Spotkania miały odbywać się naprzemiennie w Paryżu i Atenach[32].

Art. 10. zobowiązał strony do pogłębiania współpracy w zakresie polityki międzynarodowej. Państwa miały dążyć do wzmocnienia roli Europy na świecie i konsultować się na wszystkich szczeblach aby wypracować wspólne stanowiska i działania przy podejmowaniu decyzji dotyczących ich wspólnych interesów[33].

Art. 11. ustanowił zakres tematyczny konsultacji na szczeblu ministrów spraw zagranicznych. Był on zbliżony do ustaleń z art. 6. Następny artykuł nakazał zwiększenie wymiany analiz w kontekście energetyki na Morzu Śródziemnym, a także nałożył nacisk na stosunki ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki (USA), Federacją Rosyjską (FR) i Chińską Republiką Ludową (ChRL)[34].

Przez art. 13. strony miały rozszerzać współpracę między ministerstwami spraw zagranicznych, misjami dyplomatycznymi i urzędami konsularnymi. Miały także wspierać wymiany między Stałymi Misjami przy Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), przy NATO, przy UE i między organami państwa koordynującymi politykę zagraniczną. Wg art. 14. strony mają razem działać w ramach ONZ zgodnie ze stanowiskami i interesami UE[35].

Art. 15. zobowiązywał strony do konsultowania się na wszystkich szczeblach w dziedzinie obronności i podejmować wspólne działania w miarę możliwości, przy tym dbając o wzmocnienie europejskiej obronności. Poprzez art. 16. określono tematykę konsultacji ministrów obrony. Kolejny artykuł mówił, iż współpraca wojskowa miała zaowocować wypracowaniem wspólnej kultury strategicznej i interoperacyjności sił zbrojnych[36].

W art. 18. dokładnie wymieniono przykładowe działania realizujące współpracę militarną opisywaną w umowie. Był to katalog otwarty przez dopisek o wszelkich dodatkowych działaniach w interesie stron. M.in. były to: wymiany instruktorów i studentów wojskowych, szkolenia na terytorium Francji i Grecji, wspieranie udziału w Europejskiej Inicjatywie Interwencyjnej (EII), osobne ustalenia ułatwiające operacyjne wykorzystanie infrastruktury lotniczej i portowej[37].

Art. 19. zobligował do powiadamiania z wyprzedzeniem o podejmowanych inicjatywach obronnych. Art. 20. nakazał ułatwiać dostęp do systemów szkolenia wojskowego (podstawowego, zaawansowanego, wyższego, technicznego). Następny artykuł postanowił promowanie i organizowanie szkoleń w językach francuskim i greckim. Art. 22. przykazał ułatwianie wymiany informacji i analiz dotyczących obszarów geograficznych wspólnego zainteresowania w dziedzinie wywiadu[38].

Art. 23. ustanowił coroczne spotkania sztabów generalnych, na których miało się określać plan współpracy wojskowej i koordynować realizację współpracy w zakresie bezpieczeństwa.

Według art. 24. strony miały współpracować w ramach wspólnych programów wyposażenia sił zbrojnych i przemysłu zbrojeniowego. Także miały uzupełniać braki w zdolnościach oraz wzmocnić standaryzację i interoperacyjność sprzętu. Następny artykuł postanowił, iż strony miały rozwijać partnerstwo między swoimi koncernami zbrojeniowymi. Aby monitorować podejmowane przez strony inicjatywy w art. 26. powołał komitet ds. uzbrojenia, który miał się spotykać raz do roku, na przemian we Francji i Grecji. Dalej art. 27. ustanowił skład komitetu, w który wchodzą przedstawiciele ministerstw obrony[39].

Art. 28., 29., 30. i 31. podsumowały umowę technicznymi zapisami, która zawarta została na okres pięciu lat, z czasem wypowiedzenia do 6. miesięcy. Spory ma się rozwiązywać wyłączenie w drodze konsultacji, a zmiany są możliwe w każdym momencie[40].

Umowa grecko-francuska jest zwięzła, a jej zapisy jasno określiły elementy partnerstwa. Większość postanowień nie miało charakteru deklaracji. Współpraca obu państw jest zbalansowanie rozdzielona w ramach UE, NATO i poza instytucjami międzynarodowymi. Porozumienie to silnie skupiło się na aspekcie sił zbrojonych, choć stronom udało zawrzeć się zapis dotyczący służb informacyjnych. Mimo to, zakresy bezpieczeństwa wewnętrznego lub innych, niemilitarnych praktycznie nie zostały poruszone.

Ujęcie tabelaryczne przedstawia zestawienie postanowień wynikających z artykułów analizowanych umów międzynarodowych. Kolory w tabeli stanowią skalę jakości przepisów względem badanych umów. Zielonym oznaczono najlepsze warunki. Żółtym – średnie, a czerwonym – najgorsze. Kolorem niebieskim zaznaczono warunki o niejednoznacznej bądź równej ocenie.

Wnioski z porównania traktatów

Od 1991 r. i „Traktatu o przyjaźni i solidarności między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską” oba kraje formalnie tworzą pozytywne stosunki dyplomatyczne w zakresie bezpieczeństwa narodowego. W momencie zawarcia Umowy najwyższym priorytetem były potrzeby polityczne i ekonomiczne. Natomiast potrzeby bezpieczeństwa narodowego uznano za drugorzędne, poniekąd słusznie sądząc, iż środowisko bezpieczeństwa będzie kreować się nader korzystnie. Ówcześnie rozbrojenie było uznawane za przybliżające do stabilności i pokoju, toteż mogło wspomóc gospodarkę podczas transformacji. Taki ruch można zrozumieć, mimo iż z perspektywy dalszej przyszłości okazał się błędny, co można było zauważyć już 2008 r. podczas konfliktu rosyjsko-gruzińskiego. Jeśli podczas spodziewanego, dłuższego okresu pokoju i deeskalacji napięć w Europie Centralnej częściowo rezygnowano z sił zbrojnych to przydatniejsze byłoby zacieśnianie współpracy w obrębie choćby służb informacyjnych. W przeciągu lat 1990-2006 III RP tworzyła od nowa struktury służb wywiadowczych na bazie służb PRLu napotykając problemy m.in. związane z lustracją (i brakiem kompetentnych funkcjonariuszy niesłużących w ustroju komunistycznym). Polska mogłaby skorzystać na współpracy w tym temacie, ponieważ Francja posiada bogatą tradycję i renomę służb informacyjnych. Dodatkowo w późniejszych latach Rzeczpospolita i tak wzorowała się na modelu francuskim tworząc finalnie pięć instytucji wywiadowczych (w tym dwie o charakterze informacyjno-policyjnym). W momencie zawierania umowy z 1991 r. Polska oficjalnie nie wyraziła więcej potrzeb w zakresie bezpieczeństwa, a za to posiadała potrzeby ekonomiczne i polityczne. Te zostały zrealizowane przez zakończenie problemu zadłużenia i wstąpienie do Wspólnot Europejskich, mimo iż Traktat nie był w pełni przestrzegany. Z biegiem czasu do nowego Traktatu z 2025 r. sytuacja zmieniła się diametralnie.

Aktualnie III RP nawiązuje szerszą współpracę, lecz nadal tylko na najwyższym, ogólnym poziomie politycznym. Jest tak ponieważ w Umowie z Nancy brakuje planowania i operacjonalizacji tematów strategicznych lub regionalnych. Niestety w większości Traktat z 9.05.2025 r. nie przewiduje konkretnych działań, tylko ogłasza wolę decydentów do szerszego współdziałania. Strony ponownie zamierzają poprawiać zdolności, gotowości sił zbrojnych i bazy przemysłowej. Wydaje się, że warunki tranzytu wojsk będą lepiej spełniać potrzeby Sił Zbrojnych RP w razie konfliktu niż zostało to ujęte w umowie grecko-francuskiej, gdzie dotyczą one tylko lotnictwa i marynarki wojennej. Kolejną i największą przewagę nad greckim odpowiednikiem Traktat ten posiada w zapisach dotyczących bezpieczeństwa wewnętrznego. Szczególnie tyczy się to terroryzmu i zagrożeń hybrydowych, z którymi Polska i Francja się mierzą. Najistotniejszy zapis, o gwarancjach pomocy w razie agresji, nie pogłębił żadnej dotychczasowej współpracy w tym zakresie, a tylko powtórzył już funkcjonujące zobowiązania wynikające z Traktatu Waszyngtońskiego i TUE. Gwarancje bezpieczeństwa są za to poprawnie opisane w Partnerstwie grecko-francuskim, gdzie stanowią one dodatkowe i jasne zobligowanie państw do wzajemnej pomocy siłami zbrojnymi. Warto przy tym pamiętać, iż konsekwencją niepoprawnego sformułowania zobowiązania do wsparcia wojskowego może być jego niewykonanie. W takiej sytuacji postawiono państwo ukraińskie w 2014 i 2022 r. kiedy Stany Zjednoczone Ameryki i Zjednoczone Królestwo nie wzięły odpowiedzialności za Memorandum Budapesztańskie z 1994 r., gdy Federacja Rosyjska złamała je dokonując agresji[41].

Polska tym Traktatem potwierdza, iż posiada znacznie większe potrzeby bezpieczeństwa. Wynika to ze zwiększonego ryzyka konfliktu o dużej intensywności oraz bycia celem sabotażu, dywersji i innych działań obcych służb wywiadowczych, niekoniecznie wyłącznie rosyjskich. Mimo, iż relacje obu państw formalnie zostały rozszerzone o nowe pola współpracy to nowy Traktat z Nancy nie uwzględnia równo interesów obu stron. Francja posiada zdecydowanie mocniejszą pozycję, a tym samym szerszą swobodę przy podejmowaniu decyzji o wypełnianiu postanowień traktatowych. Jego ogólność, rozległość i przyjęta forma języka w jakim został sporządzony razem wskazują, iż jest to zabieg bardziej wizerunkowy niż w celu realnego zwiększenia współpracy między państwami. Francja ma potencjał do głębokiej współpracy z Polską w zakresie bezpieczeństwa, który nie został uwzględniony, a powinien jeśli gwarancje bezpieczeństwa mają być wiarygodne. RF posiada atomowe ładunki taktyczne i siły zbrojne zdolne do relokacji na wielkie odległości poza metropolią. Warto byłoby uwzględnić np. ćwiczenia przerzutu konkretnych ilości sił aby Polska i Francja wiedziały na jaką pomoc mogą od siebie liczyć. Do tej pory ćwiczenia francuskie w Polsce były symboliczne (np. siedem samolotów przysłanych w ramach „Pégase 25”). Natomiast relokacja 2. eskadry 4. dywizjonu lotniczego z Saint-Dizier w sile trzech myśliwców zdolnych do przenoszenia taktycznych ładunków nuklearnych może świadczyć o gotowości i chęci Francji do wypełniania zobowiązań sojuszniczych. Brak oficjalnych informacji o broni atomowej, która potencjalnie mogła zostać sprowadzona wraz z samolotami skutkuje niepewnością i stanowi samo w sobie realizację potrzeb bezpieczeństwa narodowego Polski[42]. Niektóre postanowienia, np. poprawa integralności strefy Schengen lub współpraca projektowa zbrojeniówek stoją w sprzeczności z dotychczasowymi praktykami państw, co nie uwiarygadnia umowy. W umowie pilnie brakuje kwestii służb wywiadowczych, którą udało się uwzględnić Grekom w ich Partnerstwie Strategicznym.

W budowaniu wspólnego bezpieczeństwa V Republika Francuska nie traktuje III Rzeczypospolitej Polskiej w pełni podmiotowo. Obie strony podpisały Traktat, który posiada walory wizerunkowe, a nie zmusza do rzeczywistych działań, przez co może dać złudne poczucie bezpieczeństwa decydentom i społeczeństwom. Każde hipotetyczne, przyszłe działanie na rzecz prawdziwej współpracy mogłoby się odbyć bez tej umowy międzynarodowej. Potwierdzają to zapowiedz Ministra Obrony Narodowej Polski z 2024 r. o rozszerzeniu współpracy militarnej o coroczne manewry wojskowe sił zbrojonych państw Trójkąta Weimarskiego, a także przysłanie Eskadry Myśliwskiej 2/4 La Fayette w momencie gdy Traktat jeszcze nie obowiązuje[43].

Bibliografia

Źródła pierwotne:

Accord Entre Le Gouvernement De La République Française Et Le Gouvernement De La République Hellénique Pour L’établissement D’un Partenariat Stratégique De Coopération En Matière De Défense Et De Sécurité, Paryż, 29.09.2021, Dekret nr 2022-180 z 14.02.2022, https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000045174537 [Dostęp: 13.06.2025].

Karta Narodów Zjednoczonych, San Francisco, 26.06.1945, Dz.U. 1947 nr 23 poz. 90, art. 51, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/karta-narodow-zjednoczonych-statut-miedzynarodowego-trybunalu-16779385 [Dostęp: 12.07.2025].

Memorandum on security assurances in connection with Ukraine’s accession to the Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons, Secretariat of the United Nations, vol. 3007, nr 52241,

https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%203007/Part/volume-3007-I-52241.pdf

[Dostęp: 19.08.2025].

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Rzym, 25.03.1957, art. 78, Dz.U. 2004 nr 90 poz. 864/2, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/traktat-o-funkcjonowaniu-unii-europejskiej-rzym-1957-03-25-17099384/art-78 [Dostęp: 12.07.2025].

Traktat o przyjaźni i solidarności między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską, Paryż, 9.04.1991, Dz.U. 1992 nr 81 poz. 415, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19920810415/O/D19920415.pdf [Dostęp: 13.06.2025].

Traktat o Unii Europejskiej, Maastricht, 07.02.1992, Dz.U. 2004 nr 90 poz. 864/30, art. 42 ust. 7, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/traktat-o-unii-europejskiej-maastricht-1992-02-07-17099465/art-42 [Dostęp: 12.07.2025].

Traktat o wzmocnionej współpracy i przyjaźni między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską, Nancy, 9.05.2025, https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000000711507 [Dostęp: 13.06.2025].

Traktat Północnoatlantycki, Waszyngton, 04.04.1949 r., Dz.U. 2000 nr 87 poz. 970, art. 5, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/traktat-polnocnoatlantycki-waszyngton-1949-04-04-16885651/art-5 [Dostęp: 12.07.2025].

Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Francuskiej o współpracy w dziedzinie kultury i edukacji, Paryż, 22.11.2004 r., M.P. 2008 nr 36 poz. 325, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20080360325 [Dostęp: 12.07.2025].

Opracowania:

Kozerawski D., Polski Kontyngent Wojskowy w operacji pokojowej Unii Europejskiej EUFOR Tchad/RCA – zadania i efekty działań, Analiza KBN, nr 4 (84), 2021 r., https://zbn.inp.uj.edu.pl/documents/92718966/141790394/Analiza84-Kozerawski/e032ace0-ce3b-42eb-a258-a4a4243db489 [Dostęp: 23.07.2025].

Źródła Internetowe:

Ambassade de France en Pologne, https://pl.ambafrance.org/-Wizyty-i-szczyty- [Dostęp: 10.07.2025].

Club de Paris, https://clubdeparis.org/en/traitements/poland-21-04-1991/en [Dostęp: 12.07.2025].

Cedro M., KE: kontrole na granicach w strefie Schengen dopuszczone, ale pod pewnymi warunkami, Polska Agencja Prasowa, 1.07.2025 r., https://www.pap.pl/aktualnosci/ue-ke-kontrole-na-granicach-w-strefie-schengen-dopuszczone-ale-pod-pewnymi-warunkami-0 [Dostęp: 19.08.2025].

Intensyfikujemy współpracę w ramach Trójkąta Weimarskiego, Gov.pl Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/intensyfikujemy-wspolprace-w-ramach-trojkata-weimarskiego [Dostęp: 19.08.2025].

Muczyński R., Ćwiczenie Pégase 25: Francuskie lotnictwo wojskowe będzie operować z Polski, MILMAG, 26.04.2025, https://milmag.pl/cwiczenie-pegase-25-francuskie-lotnictwo-wojskowe-bedzie-operowac-z-polski [Dostęp: 24.07.2025].

Szopa M., Nuklearne Rafale trafiły do Polski. Wyraźny sygnał dla Rosji, Defence24, 15.09.2025, https://defence24.pl/polityka-obronna/nuklearne-rafale-trafily-do-polski-wyrazny-sygnal-dla-rosji [Dostęp: 24.09.2025].

Widzyk A., „Die Welt”: Polska wykluczana z projektów zbrojeniowych, Die Welt, 2.01.2020 r., https://www.dw.com/pl/die-welt-niemcy-i-francja-wykluczają-polskę-z-projektów-zbrojeniowych/a-51858669 [Dostęp: 12.07.2025].

[1] Traktat o przyjaźni i solidarności między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską, Paryż, 9.04.1991, Dz.U. 1992 nr 81 poz. 415, s. 1389-1390, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19920810415/O/D19920415.pdf [DOSTĘP: 13.06.2025].

[2] Traktat o wzmocnionej współpracy i przyjaźni między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską, Nancy, 9.05.2025, s. 1-2, https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000000711507 [DOSTĘP: 13.06.2025].

[3] Accord Entre Le Gouvernement De La République Française Et Le Gouvernement De La République Hellénique Pour L’établissement D’un Partenariat Stratégique De Coopération En Matière De Défense Et De Sécurité, Paryż, 29.09.2021, Dekret nr 2022-180 z 14.02.2022, https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000045174537 [DOSTĘP: 13.062025].

[4] Traktat o przyjaźni i solidarności…, op. cit., art. 1-2., s. 1390.

[5] Ibidem, art. 3-4.

[6] Ibidem, art. 5-7, s. 1390-1391.

[7] Ibidem, art. 8-12, s. 1391.

[8] Club de Paris, https://clubdeparis.org/en/traitements/poland-21-04-1991/en [DOSTĘP: 12.07.2025]

[9] Ambassade de France en Pologne, https://pl.ambafrance.org/-Wizyty-i-szczyty- [DOSTĘP: 10.07.2025]

[10] Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Francuskiej o współpracy w dziedzinie kultury i edukacji, Paryż, 22.11.2004 r., M.P. 2008 nr 36 poz. 325, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20080360325 [DOSTĘP: 12.07.2025]

[11] Traktat o wzmocnionej współpracy…, op. cit., art. 1, s. 2-3.

[12] Ibidem, art. 2, s. 3-4.

[13] Ibidem, art. 3, s. 4-5.

[14] Karta Narodów Zjednoczonych, San Francisco, 26.06.1945, Dz.U. 1947 nr 23 poz. 90, art. 51, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/karta-narodow-zjednoczonych-statut-miedzynarodowego-trybunalu-16779385 [DOSTĘP: 12.07.2025],

Traktat o Unii Europejskiej, Maastricht, 07.02.1992, Dz.U. 2004 nr 90 poz. 864/30, art. 42 ust. 7, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/traktat-o-unii-europejskiej-maastricht-1992-02-07-17099465/art-42 [DOSTĘP: 12.07.2025]

[15] Traktat o wzmocnionej współpracy…, op. cit., art. 4, s. 5-7.

[16] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Rzym, 25.03.1957, art. 78, Dz.U. 2004 nr 90 poz. 864/2,

https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/traktat-o-funkcjonowaniu-unii-europejskiej-rzym-1957-03-25-17099384/art-78 [dostęp: 12.07.2025]

[17] Traktat o wzmocnionej współpracy…, op. cit., art. 5, s. 7-8.

[18] Ibidem, art. 6, s. 8-10.

[19] Ibidem, art. 7-9, s. 10-12.

[20] Ibidem, art. 10-13, s. 12-15.

[21] Ibidem, art. 14, s. 16.

[22] Ibidem, art. 15-19, s. 16-17.

[23] Dariusz Kozerawski, Polski Kontyngent Wojskowy w operacji pokojowej Unii Europejskiej EUFOR Tchad/RCA – zadania i efekty działań, Analiza KBN, nr 4 (84), 2021, https://zbn.inp.uj.edu.pl/documents/92718966/141790394/Analiza84-Kozerawski/e032ace0-ce3b-42eb-a258-a4a4243db489 [DOSTĘP: 23.07.2025]

[24] Anna Widzyk,„Die Welt”: Polska wykluczana z projektów zbrojeniowych, Die Welt, 2.01.2020, https://www.dw.com/pl/die-welt-niemcy-i-francja-wykluczają-polskę-z-projektów-zbrojeniowych/a-51858669 [DOSTĘP: 12.07.2025]

[25] Rafał Muczyński, Ćwiczenie Pégase 25: Francuskie lotnictwo wojskowe będzie operować z Polski, MILMAG, 26.04.2025, https://milmag.pl/cwiczenie-pegase-25-francuskie-lotnictwo-wojskowe-bedzie-operowac-z-polski [DOSTĘP: 24.07.2025]

Maciej Szopa, Nuklearne Rafale trafiły do Polski. Wyraźny sygnał dla Rosji, Defence24, 15.09.2025, https://defence24.pl/polityka-obronna/nuklearne-rafale-trafily-do-polski-wyrazny-sygnal-dla-rosji [DOSTĘP: 24.09.2025]

[26] Magdalena Cedro, KE: kontrole na granicach w strefie Schengen dopuszczone, ale pod pewnymi warunkami, Polska Agencja Prasowa, 1.07.2025 r., https://www.pap.pl/aktualnosci/ue-ke-kontrole-na-granicach-w-strefie-schengen-dopuszczone-ale-pod-pewnymi-warunkami-0 [DOSTĘP: 19.08.2025]

[27] Artykuł 5. NATO:

Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.

O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Traktat Północnoatlantycki, Waszyngton, 04.04.1949 r., Dz.U. 2000 nr 87 poz. 970, art. 5, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/traktat-polnocnoatlantycki-waszyngton-1949-04-04-16885651/art-5 [DOSTĘP: 12.07.2025],

Artykuł 42. Ust. 7. TUE:

W przypadku gdy jakiekolwiek Państwo Członkowskie stanie się ofiarą zbrojnej agresji na jego terytorium, pozostałe Państwa Członkowskie mają w stosunku do niego obowiązek udzielenia pomocy i wsparcia przy zastosowaniu wszelkich dostępnych im środków, zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów Zjednoczonych. Nie ma to wpływu na szczególny charakter polityki bezpieczeństwa i obrony niektórych Państw Członkowskich.

Zobowiązania i współpraca w tej dziedzinie pozostają zgodne ze zobowiązaniami zaciągniętymi w ramach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, która dla państw będących jej członkami pozostaje podstawą ich zbiorowej obrony i forum dla jej wykonywania.

Traktat o Unii Europejskiej, op. cit., art. 42 ust. 7.

[28] Accord Entre Le Gouvernement…, op. cit., art. 1.

[29] Ibidem, art. 2.

[30] Ibidem, art. 3-6.

[31] Ibidem, art. 7-8.

[32] Ibidem, art. 9.

[33] Ibidem, art. 10.

[34] Ibidem, art. 11-12.

[35] Ibidem, art. 13-14.

[36] Ibidem, art. 15-17.

[37] Ibidem, art. 18.

[38] Ibidem, art. 19-22.

[39] Ibidem, art. 24-27.

[40] Ibidem, art. 28-31.

[41] Memorandum on security assurances in connection with Ukraine’s accession to the Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons, Secretariat of the United Nations, vol. 3007, nr 52241,

https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%203007/Part/volume-3007-I-52241.pdf

[DOSTĘP: 19.08.2025]

[42] Maciej Szopa, Nuklearne Rafale trafiły do Polski…, op. cit.

[43] Intensyfikujemy współpracę w ramach Trójkąta Weimarskiego, Gov.pl Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, 24.06.2024 r., https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/intensyfikujemy-wspolprace-w-ramach-trojkata-weimarskiego [DOSTĘP: 19.08.2025]