Tabele sojusznicze – Raport na temat wybranych aspektów polsko-amerykańskiej umowy o wzmocnionej współpracy obronnej z dnia 15 sierpnia 2020 r.

Polska zawarła z Amerykanami skrajnie niekorzystną umowę, która sytuuję nas w niebezpiecznej sytuacji – wynika z najnowszego raportu Fundacji Ad Arma dotyczącego relacji między Polską, a USA.

15 sierpnia 2020 roku, w setną rocznicę Bitwy Warszawskiej, podpisano umowę między Polską i USA o wzmocnionej współpracy obronnej. „Mam poczucie dobrze wykonanego zadania. Ta umowa jest zakończeniem ważnego, najważniejszego etapu jeżeli chodzi o współprace wojskową polsko-amerykańską. Wynegocjowaliśmy więcej niż zakładaliśmy dlatego, że będzie w Polsce również wysunięte dowództwo V korpusu armii lądowej Stanów Zjednoczonych” – mówił z tej okazji minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak.
Od podpisania umowy minął już ponad rok. Przez ten czas nie powstała w Polsce żadna publikacja, która analizowałaby ten niezwykle ważny dla naszego kraju dokument. Do dzisiaj nikt nie zrobił także analizy porównawczej relacji amerykańsko-polskich na przykładzie umów USA z ich innymi sojusznikami. Co więcej, nie pojawiały się na ten temat niemal żadne głosy w przestrzeni publicznej. Tę poważną lukę postanowiła wypełnić Fundacja Ad Arma za pomocą opublikowanego właśnie raportu: „Tabele sojusznicze. Raport na temat wybranych aspektów polsko-amerykańskiej umowy o wzmocnionej współpracy obronnej z dnia 15 sierpnia 2020 r.”
W raporcie przeanalizowano m.in. kwestię przekazania obiektów i terenów na obszarze państwa polskiego Siłom Zbrojnym USA oraz zasady ich użytkowania, uprawnienia przyznane Siłom Zbrojnym USA w zakresie ich przemieszczania, ruchu statków powietrznych, jednostek pływających i pojazdów, zasady posiadania i używania broni przez stronę amerykańską oraz przyjęte mechanizmy określania właściwej jurysdykcji, zasad odpowiedzialności oraz stosowania prawa. Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzić m.in., że:
– Polska zobowiązała się wykonywać umowę bezterminowo i nie można rozwiązać jej wcześniej, niż przed upływem dwuletniego okresu wypowiedzenia.
– USA nie zostały w żaden wiążący sposób zobowiązane do wykorzystania swoich Sił Zbrojnych do obrony Polski, ani w ogóle do utrzymywania swojej obecności.
– Polska nie zagwarantowała sobie ani wpływu, ani kontroli co do ilości i rodzajów przerzucanych na jej terytorium Sił Zbrojnych USA oraz ich sprzętu.
– Polska zgodziła się na tworzenie na swoim terytorium obiektów i obszarów o charakterze eksterytorialnym i autonomicznym, tj. pozostających w wyłącznej dyspozycji Sił Zbrojnych USA.
– Władze Sił Zbrojnych USA uzyskały prawo ustalania warunków i zasad eksploatowania wszystkich systemów kontroli ruchu lotniczego, żeglugi morskiej i śródlądowej oraz związanych z nimi systemów łączności.
– Polska zrzekła się pierwszeństwa jurysdykcji nad członkami Sił Zbrojnych USA.
– Polska dopuściła pozbawienie swoich obywateli skutecznych środków dochodzenia roszczeń z tytułu szkód powstałych w wyniku działań lub zaniechań członków Sił Zbrojnych USA.
Fundacja Ad Arma zwraca również uwagę, że zawarta przez Polskę umowa nie przypomina umów zawieranych przez USA z innymi swoimi sojusznikami. Chcąc zbudować skalę porównawczą dla wzajemnych relacji USA z innymi państwami oraz określić granice takiej skali, Fundacja sięgnęła po umowy zawarte przez Amerykanów z Australią (górna granica skali) oraz Irakiem (dolna granica). Przyjęto, że Australia posiada powszechnie rozpoznawaną i raczej stabilną pozycję amerykańskiego sojusznika, a umowa USA z Irakiem stanowi przykład porozumienia z krajem de facto podbitym i okupowanym.
Zdaniem Fundacji Ad Arma, kluczowe dla bezpieczeństwa i zachowania suwerenności państwa polskiego postanowienia są albo zupełnie podobne, albo nawet bardziej niekorzystne niż te, które odnaleźć można w umowie irackiej. Stwierdzić należy, że niepodległa Rzeczpospolita Polska (mieniąca się jednym z najważniejszych europejskich sojuszników USA) wynegocjowała i zawarła umowę, która sytuuje ją w pozycji gorszej, niż państwo, które zostało podbite i zajęte zbrojnie przez wojska amerykańskie.
Fundacja zauważa także, że decydenci działający w imieniu Polski, którzy do tej sytuacji doprowadzili, w tak zawartym „sojuszu” upatrują gwarancji bezpieczeństwa państwa polskiego. W ocenie Fundacji, za niepojęte uznać należy to, że podczas gdy umowa zawarta przez Irak była krytykowana i szeroko komentowana przez tamtejszą opinię publiczną jako wręcz „zdrada stanu”, czy „oddanie Iraku Amerykanom”, polscy politycy odpowiedzialni za tę klęskę świętują, poczytując to sobie za sukces. Z kolei największe ugrupowania opozycyjne w polskiej polityce, dominujące i opiniotwórcze media (również specjalistyczne), a nawet najwyżsi rangą wojskowi – przynajmniej oficjalnie – nie wyrażają przy tym żadnego sprzeciwu.
W tej sytuacji należy, w opinii Fundacji, niezwłocznie rozpocząć merytoryczną dyskusję nad amerykańską obecnością w Polsce, tak w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego, jak również wśród wojskowych i cywilnych ekspertów. Fundacja Ad Arma apeluje także o uczciwe podjęcie tematu przez polskie media oraz szerokie poinformowanie opinii społecznej o niekorzystnej sytuacji związanej z zawartą umową, celem ostrzeżenia ludności przed związanymi z tym zagrożeniami.
„<> – powiedział Barack Obama 17 września 2009 roku, ogłaszając wycofanie się z planów dotyczących rozmieszczenia w Polsce elementów tarczy antyrakietowej. Miał to być element nowego otwarcia w relacjach z Rosją. Wiceprezydentem w jego administracji był wtedy Joe Biden. 17 września 2020 r. Parlament RP ratyfikował umowę między Polską i USA. Dzisiaj, w momencie publikowania naszego raportu, znów mamy 17 września. Dzisiejsze serwisy informacyjne donoszą o nowym porozumieniu pomiędzy USA, Australią i Wielką Brytanią. Jak wynika z relacji prasowych, przywódcy państw UE mieli dowiedzieć się o nim z mediów. Francja oskarża nawet USA o „wbicie noża w plecy”. Czas mija, a polscy decydenci nie wyciągają żadnych wniosków z tego, co dzieje się wokół nas. Mam nadzieję, że nasz raport przyczyni się do poprawy ich świadomości i zapoczątkuję poważną debatę o bezpieczeństwie Polski” – mówi Jacek Hoga, prezes Fundacji Ad Arma.
Z całością raportu można za darmo zapoznać się na stronie Fundacji. Dziękujemy wszystkim Darczyńcom, których wsparcie finansowe umożliwiło nam jego stworzenie.