Fundacja Ad Arma prezentuje projekt ustawy o dyscyplinie wojskowej

Fundacja Ad Arma opublikowała właśnie projekt ustawy o dyscyplinie wojskowej. Propozycje legislacyjne autorstwa Fundacji to odpowiedź m.in. na wadliwe regulacje zawarte w uchwalonej pośpiesznie ustawie o obronie Ojczyzny.

Rzeczpospolita znalazła się w sytuacji międzynarodowej poważnie grożącej jej zaangażowaniem w konflikt o dużej intensywności. Zagrożenie militarne suwerenności jest najwyższe od czasu upadku bloku sowieckiego i zakończenia Zimnej Wojny. Jedną z najważniejszych przyczyn tego stanu rzeczy było, w ocenie Fundacji, ignorowanie systemowej kwestii modernizacji i rozbudowy Sił Zbrojnych RP przez wszystkie rządy od początku lat 90 ubiegłego stulecia. Nie wyciągnięto wniosków z wojny rosyjsko-gruzińskiej w 2008 r., a trwający od 2014 r. konflikt na Ukrainie zmienił jedynie podejście propagandowe kolejnego rządu.

Efektem groźby wybuchu pełnoskalowej wojny za naszą wschodnią granicą było wyjątkowe wzmożenie legislacyjne w postaci ustawy o obronie Ojczyzny. Pośpieszne próby nadrobienia wielu lat systemowych zaniedbań i niszczenia Wojska Polskiego, maskowanych wysoce wadliwym rozwiązaniem w postaci Wojsk Obrony Terytorialnej, zaowocowały osiągnięciem niskiej jakości regulacji, jaką zdaniem Fundacji jest wspomniana ustawa o obronie Ojczyzny. (Warto w tym momencie przypomnieć, że w trakcie sejmowych prac nad ustawą o obronie Ojczyzny zespół analityków i prawników Fundacji Ad Arma poświęcił 3 miesiące na przeanalizowanie liczącej ponad 500 stron ustawy. Wedle wiedzy Fundacji, analitycy Fundacji byli jedynymi, którzy to zrobili z grona instytucji i mediów pozarządowych. Owocem tych prac był dokument pt. “Uwagi krytyczne

do rządowego projektu ustawy o obronie Ojczyzny”, który można pobrać ze strony Fundacji.)

W wyniku uchwalenia ustawy o obronie Ojczyzny, jedną z ustaw, które przestały obowiązywać, była ustawa o dyscyplinie wojskowej. Zdaniem Fundacji Ad Arma, ustawę tę można było ocenić co najwyżej na dostateczny z plusem. Była przeformalizowana i skomplikowana w stosowaniu. Jednak ze względu na utrwaloną w SZ RP praktykę stosowania, w rękach kompetentnego przełożonego była skutecznym narzędziem wpływania na służbę podwładnych.

Tymczasem ustawa o obronie Ojczyzny wprowadziła kuriozalne rozwiązanie skupiające kompetencje przełożonego dyscyplinarnego w ręku jedynie dowódców jednostek wojskowych i ich przełożonych (art. 358 ust. 1 uooO) oraz nie wprowadziła wyraźnej definicji przewinienia dyscyplinarnego. Tym samym w zakresie dyscypliny wojskowej wprowadza normy sprzyjające jej obniżeniu. Zrozumienie dysfunkcji obecnie obowiązującej regulacji powinno wynikać ze zrozumienia podstaw prawa karnego procesowego i materialnego. W przypadku prawa procesowego należy uwzględnić fakt, że nie ma znaczenia jakość norm prawa materialnego, skoro nie ma przepisów umożliwiających ich skuteczną egzekucję. W przypadku prawa karnego materialnego brak wyraźnej definicji przewinienia dyscyplinarnego w zasadzie uniemożliwia ściganie kogokolwiek za nie.

W związku ze wspomnianą groźbą udziału SZ RP w konflikcie o dużej intensywności, posiadanie przez dowódców wojskowych wszelkich szczebli narzędzi prawnych umożliwiających skuteczne wprowadzanie dyscypliny wojskowej na odpowiednim poziomie w dowodzonych przez nich komórkach Wojska Polskiego jest zdaniem Fundacji niezbędne.

W opinii Fundacji Ad Arma wprowadzone w ustawie o obronie Ojczyzny rozwiązania musiały drastycznie negatywnie wpłynąć na dyscyplinę wojskową w dwóch aspektach. W pierwszym przełożeni rezygnują ze ścigania naruszeń dyscypliny ze względu na nieefektywność drogi służbowej w tym zakresie. W drugim aspekcie, ze względu na brak potrzebnego narzędzia prawnego, istnieje wysokie prawdopodobieństwo wprowadzenia przez niższych dowódców pozaprawnych metod oddziaływania na żołnierzy nie spełniających wymaganych standardów.
W związku z tym przedstawiony projekt zakłada przywrócenie władzy dyscyplinarnej każdemu przełożonemu od dowódcy drużyny/ załogi włącznie (art. 3 ust. 1 pkt. 5 projektu).

Powielone z poprzednio obowiązującej ustawy o dyscyplinie wojskowej rozwiązania dotyczące nagradzania pododdziałów w ustawie o obronie Ojczyzny nie znajdują odzwierciedlenia
w możliwości karania pododdziałów, oddziałów i związków taktycznych w określonych sytuacjach. W związku z tym wprowadzono możliwość karania także poprzez rozwiązanie pododdziałów, oddziałów i związków taktycznych SZ RP (Rozdział 2. Zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej pododdziałów i jednostek wojskowych Działu III Reagowanie dyscyplinarne projektu ustawy). Streszczając:

– w czasie pokoju można rozwiązać (opcjonalnie) jedynie pododdziały za negatywne wyniki szkoleniowe,

– w czasie wojny można rozwiązać nawet związki taktyczne w wypadku dopuszczenia się przez ich żołnierzy zbrodni wojennych np. ludobójstwa, zbrodni na jeńcach czy ludności cywilnej.

Odpowiedzialność jednostek wojskowych skonstruowana jest w sposób prowadzący do uniknięcia zjawiska niesłusznej odpowiedzialności zbiorowej. W szczególności, żołnierze niezaangażowani
w ciężkie naruszenia prawa karnego nie są za nie w żaden sposób karani, pomijając dolegliwość związaną z koniecznością objęcia obowiązków służbowych w jednostce, innej niż karnie rozwiązywana.

Projekt wprowadza również możliwość oddziaływania dyscyplinarnego wobec żołnierzy
i pododdziałów niespełniających wymaganych norm wyszkolenia indywidualnego lub zbiorowego. Zagrożenie konfliktem zbrojnym powinno ułatwić wprowadzenie rozwiązań stawiających na właściwym miejscu indywidualną gotowość bojową żołnierzy. W przypadku żołnierzy zawodowych takim środkiem ma być odsunięcie od czynności służbowych żołnierza zawodowego (art. 34 ust. 1 pkt. 4 projektu). Podczas odsunięcia kompetencje żołnierza na zajmowanym stanowisku zostałyby ograniczone w sposób określony przez przełożonego, zostałby on poddany nadzorowi służbowemu innego żołnierza zawodowego oraz zostałoby ograniczone jego uposażenie do czasu spełnienia przez niego norm szkoleniowych określonych w odrębnych przepisach.

Projekt wprowadza też pojęcie jednostek elitarnych do SZ RP (art. 34 ust. 1 pkt. 5 projektu). Będą to jednostki, do których ze względu na przeznaczenie będą rekrutowani żołnierze spełniający szczególne, wyższe od zwykłych wymagania psychofizyczne lub kompetencyjne. Nowością przewidzianą w projekcie będzie przyznanie dowódcom jednostek elitarnych możliwości błyskawicznego usuwania z szeregów żołnierzy, którzy wymagane zdolności utracili lub ich nie osiągnęli w wymaganym terminie. Zdaniem Fundacji jest to problem, przede wszystkim, wojsk specjalnych, do których trafiają żołnierze, którzy spełnili wymagania selekcyjne, ale na kolejnych etapach szkoleniach nie osiągnęli odpowiednich kompetencji. W związku z czym nie są w stanie pełnić służby na zajmowanych stanowiskach służbowych. Brak jest obecnie podstaw prawnych do ich szybkiego przeniesienia poza jednostkę wojskową. Projekt rozwiązuje tą kwestię. Do jednostek elitarnych będą się zaliczały nie tylko jednostki wojsk specjalnych, ale również wybrane jednostki innych rodzajów sił zbrojnych.

Jako zasadniczą formę postępowania dyscyplinarnego przyjęto drogę ustną oraz jego jak najdalej idące odformalizowanie (art. 49 ust. 2 projektu). Wprowadzono także istotne ograniczenie dla tzw. “cudownych dzieci”, najczęściej posiadających powiązania rodzinne z generalicją WP, w postaci ograniczenia błyskawicznego awansowania za zasługi przez wprowadzenie wymogów: po pierwsze osiągnięcia przez awansowanego wszystkich wymogów szkoleniowych w postaci przewidzianych w odrębnych przepisach kursów lub szkoleń niezbędnych na zajmowanym stanowisku, po drugie niemożliwość przedwczesnego, bez spełnienia wymogu odpowiedniej wysługi na stanowisku oraz ukończenia wymaganych kursów, kolejnego awansowania (art. 7 ust. 8 projektu).

Projekt ustawy o dyscyplinie wojskowej można pobrać ze strony Fundacji Ad Arma.

link: https://adarma.pl/2024/03/12/projekt-ustawy-o-dyscyplinie-wojskowej-fundacji-ad-arma/